Download presentation
Universiteitsdag_Vandenbroucke_4.6.2016
De sociale rol van de Europese Unie:
tussen naïviteit en doemdenken
Frank Vandenbroucke
Universiteitsdag UvA
4 juni 2016
Europese integratie en sterke nationale welvaartsstaten:
een tragisch dilemma?
• De founding fathers geloofden in…
– convergentie door integratie
– cohesie in de convergentie
• Deze optimistische hypothese lijkt sinds het midden van de jaren 2000
niet meer te kloppen: groeiende ongelijkheid binnen en tussen lidstaten
Ohlin-rapport, 1956
Europese integratie en sterke nationale welvaartsstaten:
een tragisch dilemma?
• De founding fathers geloofden in…
– convergentie door integratie
– cohesie in de convergentie
• Deze optimistische hypothese lijkt sinds het midden van de jaren 2000
niet meer te kloppen: groeiende ongelijkheid binnen en tussen lidstaten
Ohlin-rapport, 1956
Het ongelijke Europa
0,6
0,7
0,8
0,9
1
1,1
1,2
1,3
1,4
0 0,5 1 1,5 2
Ongelijkheid (t.o.v. US gemiddelde)
Mediaan inkomen staten
(t.o.v. US gemiddelde)
US
0,6
0,7
0,8
0,9
1
1,1
1,2
1,3
1,4
0 0,5 1 1,5 2
Ongelijkheid (t.o.v. EU gemiddelde)
Mediaan inkomen lidstaten
(t.o.v. EU gemiddelde)
EU27
De Europese inkomensladder: een bewegende spreidstand
Roemenië Denemarken
Top
quintiel 4 32% 133%
Top
quintiel 3 30% 140%
Top
quintiel 2 28% 145%
Top
quintiel 1 23% 152%
100% = gemiddelde van de 27 lidstaten
Europese integratie en sterke nationale welvaartsstaten:
een tragisch dilemma?
• De founding fathers geloofden in…
– convergentie door integratie
– cohesie in de convergentie
• Deze optimistische hypothese lijkt sinds het midden van de jaren 2000
niet meer te kloppen: groeiende ongelijkheid binnen en tussen lidstaten
• Oorzaken?
– Een tragisch dilemma?
Wat overheden kunnen: netto-koopkracht van minimumloner
met partner en twee kinderen
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
45000
LU IE AT FI UK DE FR NL DK BE IT SI EL CZ ES SK EE PL HU LT PT LV RO BG
Net disposable income with 2 children Gross wage income
Bron: CSB/MIPI
Armoederisico volgens werkintensiteit van het huishouden
(bevolking < 60 jaar)
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Zeer hoog Hoog Medium Laag Zeer laag
Armoede, EU definitie
Werkintensiteit van het huishouden
EU27 2004-07
EU27 2010-13
NL 2004-07
NL 2010-13
Armoederisico volgens werkintensiteit van het huishouden
(bevolking < 60 jaar)
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Zeer hoog Hoog Medium Laag Zeer laag
Armoede, EU definitie
Werkintensiteit van het huishouden
EU27 2004-07
EU27 2010-13
NL 2004-07
NL 2010-13
Uitkeringen / gemiddelde inkomens
Werk aan de onderkant
Gezinstypes
Europese integratie en sterke nationale welvaartsstaten:
een tragisch dilemma?
• De founding fathers geloofden in…
– convergentie door integratie
– cohesie in de convergentie
• Deze optimistische hypothese lijkt sinds het midden van de jaren 2000
niet meer te kloppen: groeiende ongelijkheid binnen en tussen lidstaten
• Oorzaken?
– Een tragisch dilemma?
– Constructiefouten in de muntunie
In welke mate worden bestedingen gestabiliseerd bij
economische schokken (‘uitgevlakt’)?
-10%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
US EMU 1979-1998 EMU 1999-2010
Saving
Net taxes and transfers
Factor income and capital
depreciation
Total smoothed
VS:
- Federale inkomensbelastingen &
- Statelijke werkloosheidsverzekering, met
federale omkadering, ondersteuning en uitbreiding
Furceri & Zdzienicka, The Euro Area Crisis…, IMF Working Paper 13/198
EMU: stabiliteit, soevereiniteit en solidariteit
• Waarom worden stabiliseringsmechanismen in muntunies centraal
georganiseerd?
– Spreiding van risico’s (pooling)
– Externaliteiten (vaccinatie)
• Paradox: VSA consolideren zwakke solidariteitsmechanismen in de staten
met solidariteitsmechanismen op het federale niveau; EU lukt er niet in
om sterke solidariteitsmechanismen in de staten te ondersteunen met
solidariteit op het EU niveau
• Puzzel van:
– Bindende afspraken soevereiniteit
– Wantrouwen solidariteit
– Fobie voor moral hazard, die ons verhindert om ze aan te pakken
EU28: openheid & nationale sociale cohesie
• Leidt non-discriminatie tot bijstandstoerisme?
Gemiddeld inkomen EU-migranten > gemiddeld inkomen Amsterdammers
(behalve Oost-Europeanen)
Beroep op bijstand < beroep op bijstand Amsterdammers
(Oost-Europeanen: geen groot verschil)
Armoede: vergelijkbaar met Amsterdammers, behalve Oost-Europeanen
EU28: openheid & nationale sociale cohesie
• Leidt non-discriminatie tot bijstandstoerisme?
• Druk op de onderkant van de arbeidsmarkt?
– EU-migratie & externe migratie
– Samenhang met (doorgeschoten) flexibilisering
– Samenhang met Europese regelgeving (detachering)
EU28: openheid & nationale sociale cohesie
• Leidt non-discriminatie tot bijstandstoerisme?
• Druk op de onderkant van de arbeidsmarkt?
– EU-migratie & externe migratie
– Samenhang met (doorgeschoten) flexibilisering
– Samenhang met Europese regelgeving (detachering)
• Evenwicht is mogelijk: fair mobility
• Non-discriminatie & detachering: samenhangende visie nodig
Wat overheden kunnen: netto-koopkracht van minimumloner
met partner en twee kinderen
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
45000
LU IE AT FI UK DE FR NL DK BE IT SI EL CZ ES SK EE PL HU LT PT LV RO BG
Net disposable income with 2 children Gross wage income
Bron: CSB/MIPI
Perspectieven
• Een basisconsensus over het Europese sociale model is
noodzakelijk
• Een Europese pijler van sociale rechten?
• Wederkerigheid en grensoverschrijdende mobiliteit:
– non-discriminatie detachering
– kan iedereen van twee walletjes eten?
Een Europese Sociale Unie
Een Europese Sociale Unie:
• ondersteunt nationale welvaartsstaten in sommige van hun sleutelfuncties
(op systeemniveau, bv. stabilisatie, belastingconcurrentie)
• oriënteert de ontwikkeling van nationale welvaartsstaten met algemene
sociale standaarden en doelstellingen, waarbij keuze van ‘ways and
means’ bij lidstaten ligt;
• op basis van een operationele definitie van het Europese sociale model.
⇒ Solidariteit, binnen lidstaten, tussen lidstaten
⇒ Wederkerigheid als basis om beleidsvermogen te heroveren
www.frankvandenbroucke.uva.nl